Plan De Brink
Klik hier om de 3D animatie te bekijken

Werkman-tentoonstelling in Harfsen

HARFSEN – De Groningse kunstenaar H. N. (Hendrik Nicolaas) Werkman werd in 1882 in Leens, op het Hoge Land, geboren. Hij is bekend geworden door zijn druktechniek en lidmaatschap van De Ploeg.In februari 1941 krijgt Werkman een bundel verhalen te leen van zijn vriend August Henkels. Het is: ‘Die Legende des Baalschem’ van Martin Buber (1878 – 1965). Deze verhalen gaan over een achttiende-eeuwse Poolse chassidische leraar, Israël ben Eliëzer, bijgenaamd Ba’al Shem Tov: hij die Gods naam op de goede wijze gebruikt. Deze Ba’al Shem Tov wist in een voor de Poolse joden uiterst moeilijke tijd de mensen weer vertrouwen te geven in zichzelf en in hun geloof. Tal van wonderverhalen over daden en uitspraken van hem zijn overgeleverd en verspreid, pas veel later in gedrukte vorm. Martin Buber heeft de legenden in het Duits naverteld.

Werkman raakt geïnspireerd door de verhalen en krijgt het idee deze in druksels uit te beelden. Hij vervaardigt twee ‘suites’ van elk tien druksels, de Chassidische Legenden. Henkels schrijft er de teksten bij, gebaseerd op het werk van Martin Buber. Eind 1942 is de eerste suite af; in december 1943 de tweede.

De werkwijze van Werkman, zijn druktechniek, was uiterst arbeidsintensief. “Ettelijke tienduizenden handelingen zijn nodig geweest om de oplage van twintig exemplaren te drukken”, schrijft Jan Martinet in zijn inleiding bij de bundel Chassidische Legenden. Verbeeld door H.N. Werkman (Groningen, 1982).

Op 13 maart 1945 wordt Werkman door een groep agenten van de Sicherheitsdienst uit zijn huis gehaald. Ze brengen hem naar het hoofdkwartier van de SD, het Scholtenhuis aan de Grote Markt in Groningen. Het is altijd onduidelijk gebleven waarom hij is opgepakt: het was niet bekend geworden dat hij joodse onderduikers had gehad. Mogelijk was zijn contact met De Bezige Bij de reden: deze uitgeverij publiceerde anti-Duitse teksten.

Na zijn verhoor wordt Werkman overgebracht naar het Huis van Bewaring aan de Hereweg, waar enkele honderden politieke gevangenen werden vastgehouden.

Op 10 april worden Werkman en negen andere gevangenen ’s nachts uit hun cel gehaald en in een met zeil overdekte vrachtwagen naar Bakkeveen gebracht. Daar worden ze twee aan twee uit de auto gehaald en door de Nederlandse SD’ er Pieter Schaap met een nekschot om het leven gebracht.

De volgende dag worden de lichamen, die in een kuil begraven liggen, ontdekt. Werkman wordt geïdentificeerd: hij heeft zijn naam in een van zijn schoenzolen gekrast. Op dinsdag 17 april worden de omgebrachte gevangenen ter aarde besteld op de begraafplaats van Bakkeveen.

In Ons Gebouw in Harfsen worden de twee suites Chassidische legenden ten toon gesteld – nee, niet de originelen, maar reproducties. Vanaf 4 mei ’s avonds na de Stille Tocht en de bijeenkomst in de kerk kunt u deze expositie bekijken tot en met dinsdag 27 augustus. Steeds op dinsdag van 14.00 tot 17.00 uur (want voor het derde achtereenvolgende jaar is de kerk op dinsdagmiddag open) en op zondag na de dienst (van 11.00 tot 12.00 uur). Koffie en thee staan klaar. Er is ruimte voor stilte en voor gesprek.

In het kader van deze expositie is er op zondagmiddag 19 mei een concert van Klezmajeur, een geweldige klezmerband uit Eindhoven. Noteert u die datum vast! Aanvang: 15.00 uur. Plaats: Ons Gebouw. Toegangsprijs: € 7,50 inclusief een kop koffie/thee.