Ingezonden brief: ‘Enorme uitbreiding Bathmen lijkt gebaseerd op tunnelvisie’

Door Cor Hopman

Zo, dat was wel even schrikken rond de Kerst. Er blijkt een Werkgroep Wonen actief te zijn, die tijdens een “Oordeelsvormende” Raadsvergadering aan de gemeenteraad van Deventer heeft medegedeeld, dat het de WENS van DE Battumse bevolking is, om ons dorp uit te breiden met maar liefst 800 woningen. Een uitbreiding van zo’n 42 % t.o.v. de bestaande 1870/1858 (volgens staatvandeventer.nl/allecijfers.nl), waarvoor een oppervlakte nodig is van ca. 40 hectare. Hoe groot dat is, kunt u lezen in het redactionele stuk in de Bathmense Krant van week 50. Volgens dit artikel is voor die enorme uitbreiding door deze werkgroep geen enkele onderbouwing gegeven. “Wel heeft men aangegeven, dat argumenten als leefbaarheid, het winkelbestand en een station hierbij een rol spelen”. Duidelijk klinkt dan ook de verbazing door over deze “wens” van de Battumse bevolking.
Critici reageren voornamelijk op de door de werkgroep gehoopte toename van het aantal winkels en de hoop op een station in Bathmen en op de gedachte, dat zo’n enorme groei nodig zou zijn om de leefbaarheid in ons dorp op peil te houden. Zij wijzen erop, dat bij het huidige inwoneraantal (en eventueel een gematigde groei)  alle (sociale) voordelen van een dorpse samenleving al optimaal zijn en juist zullen verdwijnen bij een grote groei.

Wensdenken.
En ja, hoop doet leven, maar de genoemde “argumenten”, die ook in de resultaten van de enquête van de werkgroep naar voren komen, lijken toch meer op wensdenken dan op realistisch stimulerend beleid. Natuurlijk zouden we wel meer winkels in Bathmen willen, maar dat is geen heel realistische wens in een tijd waarin veel steden hun uiterste best moeten doen om leegstand in de winkelstraten te voorkomen terwijl de webwinkels vleugels lijken te hebben gekregen. Natuurlijk zou het mooi zijn als Bathmen weer een station kreeg, maar daar denkt de NS vermoedelijk heel anders over en met de veelal lege of bijna lege bussen in het achterhoofd, is opstappen in Colmschate  voor dat beperkte aantal reizigers niet het grootste probleem.
En om het dorp niet te zeer te laten vergrijzen, zou het inderdaad prettig zijn in de toekomst wat meer jongeren naar Bathmen te trekken, maar of  dat nou gaat lukken door meer terrasjes? Waar dan? We gaan toch niet onze prachtige Brink volzetten met eet- en drinktafeltjes en loungebanken?
Kennelijk is de redenering, laten we nou eerst maar eens flink groeien, dan komen die winkels en dat station van zelf wel. En de jeugd? Het lijkt me beter eerst maar te proberen onze eigen jeugd een betaalbare woning te bieden. Dat zal moeilijk genoeg zijn in de huidige dolgedraaide woningmarkt.
Niet echt overtuigend dus, maar de wens is de vader van de gedachte.

Het artikel eindigt met een nogal “dreigend” zinnetje. “Op korte termijn vindt een Besluitvormende Raadsvergadering van de gemeente Deventer plaats. Hierna zal het moeilijk worden de discussie over de gewenste groei van Bathmen nog weer te openen.”
Wel, dan moeten we dus tijdig in actie komen, want een dergelijke grote uitbreiding van ons dorp is natuurlijk buitenproportioneel, zeker ook gezien de bijdrage van de stad Deventer zelf en vooral ook redelijke getallen van de andere dorpen die bij de gemeentelijke herindeling zijn gepromoveerd tot een wijk van Deventer. Bij een dergelijke groei zal het zo vurig gewenste, “Dorpse karakter, de landelijke omgeving, de kleinschaligheid en de gemoedelijke en gezellige sfeer” immers moeilijk overeind zijn te houden.
Maar eerst de hand in eigen boezem, want waarom nu pas een reactie? Mogelijk heb ik in Coronatijd in het begin teveel binnen gezeten en ben ik later te vaak op vakantie geweest. Mogelijk heb ik te weinig belangstelling getoond voor informatie vanuit de gemeente Deventer of via de regionale en plaatselijke pers, of heb ik gewoon even zitten slapen, maar deze conclusies van de werkgroep, “namens het dorp Bathmen”, kwamen voor mij toch als een verrassing en geen aangename. Want bij alles wat ik wel had gelezen over WijDeventer, werkgroepen, Dorpsvisie, Plan Brink, heb ik nooit gezien dat men van plan was ons dorp anderhalf keer zo groot te maken. Bij wat navraag, bleek ik gelukkig niet de enige te zijn. Meer mensen halen vragend de schouders op. Enquête? Discussieavonden? Peilingen? Voorlichting? Ook uit volgende ingezonden stukken in deze krant (week 2) blijkt dat meer mensen hierdoor onaangenaam verrast zijn.
Het lijkt erop dat een aanzienlijk deel van de Battummers, een groot deel van de informatie over dit onderwerp heeft gemist. Mogelijk heeft dat ook temaken met de manier waarop de enquête in maart 2021 (nog maar kort geleden dus), is verspreid. Niet apart huis aan huis, maar in de sociale media; Facebook -en daar doen heel veel mensen niet (meer) aan-,  WhatsApp-groepen (hoezo, welke), met een poster met QR-code, eenmalig in de Bathmense Krant en bij de Jumbo. Maar goed, beter laat dan nooit gereageerd.

De interpretatie van de cijfers.
Omdat al deze woningen in/aan de dorpskern Bathmen komen is het logisch de percentages te relateren aan de aantallen woningen en inwoners van de dorpskern en niet, aan de aantallen in de gehele voormalige gemeente Bathmen zoals in het  helaas anonieme stukje in de BK van week 2,”De Gemeente Bathmen bestaat niet meer!”, terecht wordt opgemerkt.
En inderdaad de gemeente Bathmen bestaat niet meer en Battum ook niet. Battum, heet nu de “buurt” Bathmen, als onderdeel van de “Wijk” Bathmen, waar dan de buurten Loo,  Zuidloo, Dortherhoek en Oxerhof ook weer deel van uitmaken. Beste mensen uit het voormalig buitengebied, jullie horen er dus toch echt nog wel een beetje bij.
Om een beeld van de werkelijke uitbreiding te krijgen, het volgende rekensommetje. Omdat de genoemde getallen in de diverse publicaties en achtergrondinformatie niet eenduidig zijn houd ik de getallen uit het Rapport Woningbouw Bathmen van Saxion aan.  Zij gaan uit van een groei met 750 woningen naar totaal 7500 inwoners, en deze getallen worden afgezet tegen de gehele voormalige gemeente, de huidige Wijk Bathmen, dus van 5800 naar 7500 inwoners. Dat zou dus inderdaad iets meer dan een kwart zijn en ach, dat valt dan nog wel mee. Het werkelijke vergelijk, gebaseerd op de Dorpskern Bathmen is een uitbreiding met die 1700 inwoners t.o.v. de huidige 4400 inwoners. Dat is bijna veertig procent (38,6 %, om precies te zijn).
Als je die getallen even goed op je laat inwerken en bedenkt dat, het overgrote deel van “buitenaf” en waarschijnlijk voor een groot deel uit de Randstad zal moeten komen,dan wordt het moeilijk om te blijven geloven dat zo’n grote uitbreiding geen enkele invloed zal hebben op het gemoedelijke dorpse, plattelandskarakter, dat de werkgroep zo graag wil behouden.
En dat laten we dan gebeuren, zonder deugdelijke onderbouwing?

De enquête en het onderzoeksrapport Woningbouw Bathmen.
Mogelijk is een onderbouwing te destilleren uit de resultaten van de in 2021 gehouden enquête, die door ca. 500 mensen is ingevuld. (zie de BK van week 51).
Helaas, het antwoord op de vraag waar die enorme aantallen vandaan komen is ook in de enquête nergens te vinden. Uitbreiding van het dorp Bathmen wordt als een gegeven aangenomen, maar er worden geen aantallen genoemd. Mensen die de enquête hebben ingevuld hebben zich dan ook vermoedelijk niet gerealiseerd, dat het om zulke enorme aantallen ging, al worden ook in vrije ruimte in de enquête wel een aantal kritische opmerkingen gemaakt.
Maar, in het rapport Woningbouw Bathmen van de Saxion-studenten, in  Hoofdstuk 9, komt deels het antwoord. Ik citeer:

“In dit hoofdstuk wordt de hoofdvraag van dit rapport beantwoordt, namelijk ‘hoe kan het dorp Bathmen worden uitgebreid zonder dat het haar dorpse karakter verliest”
En vervolgens: “Bathmen wil in de komende vijftien jaar van ongeveer 5.800 inwoners groeien naar ongeveer 7.500 inwoners. Bij een uitbreiding van het dorp is het van belang dat het dorp haar dorpse karakter behoudt”.
Aha, het was dus een vooraf  door de opdrachtgever, de Werkgroep Wonen, vastgesteld uitgangspunt, waar de studenten van Saxion mee aan de slag zijn gegaan, maar nog steeds is niet duidelijk WIE dat heeft geformuleerd. In ieder geval is het niet de (bewuste) wens van de mensen die de enquête hebben ingevuld, terwijl in het artikel van de werkgroep in de BK van week 51, die indruk wel wordt gewekt. De enquête (inclusief de uitwerking in het rapport van Saxion) is kennelijk alleen een middel geweest om een vaststaand, eerder ingenomen standpunt bevestigd te krijgen. Het begrip tunnelvisie dringt zich op. Hoe heeft dit zo kunnen gebeuren?

Een terugblik, op zoek naar oorzaken.
Bij de gemeentelijke herindeling, die alweer meer dan 15 jaar geleden is geëindigd in een nederlaag voor Battum, heeft de grote meerderheid van de bevolking van de hele gemeente, inclusief het grote buitengebied, heftige pogingen gedaan om uit de “greep” van Deventer te blijven. In eendrachtige samenwerking tussen de autochtone bevolking en de import werden vele steekhoudende argumenten en allerlei alternatieven aangedragen. Zelfs samengaan met Gorssel (toch niet direct een “eenvoudige” plattelandsgemeente zoals wij, of Holten/Rijssen (wel een fiene, maar misschien toch niet zo’n fijne partner) werden geprefereerd boven opgevreten worden door de grote stad. Het lijkt dan ook moeilijk voor te stellen dat nu ineens de wens van de meerderheid van Bathmen vóór zo’n enorme uitbreiding van het dorp is!

Na de herindeling leken onze zorgen wat overdreven. De grote stad gedroeg zich netjes t.o.v. de kleine plattelandsbroer. We werden niet overvallen door grote bouwplannen, het normale rustige bouwtempo bleef in eerste instantie ongeveer gelijk, m.u.v. de laatste grote uitbreidingen in de Bathmense Enk (daar had een alarmbel kunnen gaan rinkelen). De zo gevreesde industriële lintbebouwing langs de A1 van de afrit Bathmen tot de Gorsselseweg bleef achterwege (en die is nu in de plannen van de werkgroep, helaas weer terug), de Stad bleek oog en oor te hebben voor het platteland, de bestaande voorzieningen en sociale verbanden bleven in stand en zelfs het niet rendabele zwembad mocht open blijven. We moesten wel wat meer OZB gaan betalen, maar daar kregen we ook de voordelen van de stad voor terug. Kortom , Battum bleef Battum allen heette het nu Deventer, zonder dat dat op het bord bij de ingang van het dorp stond.
En…….. we kregen de Deventer wijkaanpak. Een bijzonder sympathiek beleidsinstrument in een stad, waarbij bewoners van wijken/buurten meepraten en zelfs meebeslissen over allerlei zaken in de eigen leefomgeving; je eigen buurt je eigen wijk. Dat werkt dus prima als het gaat over speeltuinen en trapveldjes, groen, verkeersdrempels, buurthuizen of andere voorzieningen en (culturele) festiviteiten, op wijkniveau, maar niet als het gaat over een majeure beslissing op het gebied van ruimtelijke ordening, landschapsinrichting en bevolkingsaanwas, die een heel dorp inclusief buitengebied aangaat, ook al noem je dat dorp dan ook een wijk.

Helaas blijkt daar dus nu ook een keerzijde aan vast te zitten. Vanuit die wijkaanpak (heet nu WijDeventer) is een stelsel van overlegstructuren, stuurgroepen, werkgroepen en platforms ontstaan waar een gewone burger totaal de weg in kwijt raakt. We hebben: WijDeventer, Het Dorpsplatform, De Dorpsagenda, Het DOP (Dorpsontwikkelingsplan), De Stuurgroep Dorpsagenda 2021, De Werkgroep Bathmen 2035, De Werkgroep Wonen, die ook regelmatig werkgroep Woningbouw heet (of zijn het er twee?), nog een fors aantal themawerkgroepen, die ik nu maar even oversla. Al die groepen worden bevolkt door actieve dorpsgenoten, veelal met een (ex)politiek/bestuurlijke achtergrond, die allemaal serieus en met goede bedoelingen hun best doen om iets moois voor ons dorp te betekenen, maar waarbij “beslissingen” lijken te worden genomen, die het niveau van wijk en leefomgeving verre overstijgen. Uitbreiding van een dorpskern met meer dan 42 % woningen en 40 % inwoners, is naar mijn idee zo’n veel te grote beslissing.

Tot slot is er De Dorpsvisie, of liever gezegd, er wàs een Dorpsvisie 2016, die na gesprekken door de werkgroep Bathmen 2035 (?)  met “bewoners van Bathmen” (wie dan en hoeveel?) is omgebouwd tot een nieuwe Dorpsvisie 2019/2020. Ik citeer uit het rapport:

“ In de dorpsvisie van de gemeente Deventer uit 2016 werd ervan uitgegaan dat het aantal inwoners
van het dorp Bathmen in de toekomst zal gaan krimpen (Gemeente Deventer, 2016). Eind 2019 is
door de werkgroep Bathmen 2035 met bewoners van Bathmen gesproken over de gewenste
toekomst van het dorp. Daaruit bleek dat veel Bathmenaren zich helemaal niet konden vinden in de
bestaande visie waarin het dorp rekening diende te houden met een krimp. De inwoners zijn juist
voorstander van nieuwe plannen om het dorp jong en vitaal te houden. Tijdens het maken van de
dorpsvisie is de wens uitgesproken om als dorp te laten groeien richting 7.500 inwoners (Stuurgroep
Dorpsagenda Bathmen, 2021)”. Einde citaat.

En daarin kunnen we dan het ontstaan van deze buitenproportionele uitbreiding terugvinden. Het is gewoon een vrij willekeurig aanname (ronde getallen, het had ook 6500 of 7000 kunnen zijn), met als enige onderbouwing: “Bathmen moet een vitaal, jong en leefbaar dorp blijven, en daarbij haar dorps karakter behouden”.

Ook de bruikbaarheid van het referentieonderzoek is nogal twijfelachtig. Een inhoudelijke discussie voert in het kader van dit opiniestuk te ver. Wel enkele korte opmerkingen. De gemeenten waarmee Bathmen wordt vergeleken, om aan te tonen, dat een dergelijke uitbreiding geen probleem hoeft te zijn, hebben veelal te maken met een veel kleinere groei van het aantal inwoners (12, 13, 21 en 22%). Blaricum groeide met 27,7 % in 8 jaar en de onderzoekers noemen die groei zelf “best extreem, maar heeft toch op een goede manier uitgepakt”. Daarbij is het een groot dorp in het Gooi, met 11.500 inwoners en beslist geen plattelanders, naar mijn idee niet het beste vergelijkingsmateriaal.
Het laatste “dorp” Teteringen overtreft onze groeiplannen, namelijk 50,3 % inwoners groei. Hierover zegt het rapport echter: “Echte resultaten van de wijk zijn er nog niet omdat het nog steeds in aanbouw is. Wat wel opvalt is dat Teteringen steeds meer aan de stad Breda is aangegroeid, het wordt langzamerhand een aanhangsel van Breda. Ondanks dat het dorp het dorpse karakter wil behouden is de vraag hoe dat zal zijn als het dorp langzaam vastgroeit aan de stad”.
Kortom eigenlijk is Teteringen al Breda geworden.

In dit vergelijk spant Battum dus nog net niet de Kroon, met een uitbreiding van 40/42 % maar is met afstand een goede tweede.  Toch zal het haar eigen dorpse karakter behouden. Gelooft u erin?
In 2003 dachten velen, dat het “gevaar” uit Deventer zou komen, maar nu blijkt dat ons eigen dorp dit soort plannen bedenkt. “Ze doen het zelf hoor in Bathmen en wij zijn er blij mee”, zoals een Deventer ambtenaar mij toevertrouwde.

De democratie van de kleine minderheid.
Zo kon het dus gebeuren, dat een werkgroep wonen een enquête houdt met een respons van nog geen 10 %  van de bewoners en daaruit de conclusie trekt dat DE Bathmense bevolking de wens heeft het inwonertal van ons dorp in minder dan 15 jaar te laten groeien met bijna 40 %, waarop de Raad van Deventer dan haar beleid gaat baseren. Zelfs als we ervan uit gaan dat elke ingevulde enquête het resultaat is van goed partneroverleg en dus 2 mensen vertegenwoordigt is de respons nog géén 20 %. Bedenk daarbij, dat ongetwijfeld niet alle 500 inzenders voor een dergelijke groei van ons dorp hebben “gestemd”, dan ontstaat het beeld van een wel heel bijzondere vorm van democratie.
Want op basis van een zeer kleine minderheid van de bevolking wordt een denkrichting in de gemeenteraad geëntameerd, die kan leiden tot een raadsbesluit met allesbepalende gevolgen voor de toekomst van ons dorp. De gemeenteraad van Deventer is er immers nu van overtuigd, dat de bevolking van Bathmen in meerderheid deze wens tot zo’n forse groei ondersteunt en zij aanvaardt dit geschenk in grote dankbaarheid. Maar deze enorme groei van ons dorp is zeker niet mijn wens en zeer waarschijnlijk ook niet de wens van de meerderheid van de Battumse bevolking, die zich indertijd tot het uiterste heeft ingespannen om bij de gemeentelijke herindeling geen uitbreidingsplan van Deventer te worden.
Ook het feit dat de geplande voorlichtingsavond door Corona niet door kon gaan en de werkgroep besloot om, dan maar zonder verdere voorlichting en ondanks de bijzonder lage respons, toch de wensen van DE Bathmense bevolking aan de Raad mede te delen, doet aan het democratisch gevoel geen goed. En met een film op Facebook van 2.18 minuten, is dat tekort aan informatie natuurlijk niet opgeheven.
Gelukkig blijkt er ook een werkgroep Betrokken Bathmense Burgers te zijn, die kort maar krachtig het kritische geluid samenvat en meteen maar een concreet alternatief noemt, waarbij Battum ook nog een steentje bijdraagt aan de landelijke woningnood. (zie de BK van week 2)

De grote vraag.
De grote vraag is nu: Is deze grootste uitbreiding werkelijk de wens van de Battumse bevolking? Als dat echt zo is, ook al is het maar een kleine meerderheid, dan zij het zo.
Maar hoe krijgen we de werkelijke wens van De Battumse bevolking boven water? Hoe bereiken we de grote zwijgende meerderheid? En hoe brengen we de kritische geluiden (en mensen) bij elkaar? Werkgroep BBB (!), wie zijn dat, maak u bekend!
Waar staat de BvB in deze kwestie?  En hoe gaan de politieke partijen om met een dergelijk advies, gebaseerd op de “mening” van een minimaal aantal dorpsbewoners?
Een mini-referendum in de hele voormalige gemeente Bathmen met als vraagstelling: Groei volgens de werkgroep Wonen, beperkte groei zoals de werkgroep BBB  voorstelt, helemaal geen groei of iets daar tussenin, zou een mogelijkheid kunnen zijn. Dit lijkt misschien een zwaar middel, maar met enig praktisch/creatief (dus niet politiek/bureaucratisch) denken, is dat natuurlijk heel simpel te organiseren. Over anderhalve maand op 16 maart, zijn de Gemeenteraadsverkiezingen. Een simpel A-viertje als inlegvel bij het stembiljet, dat moet zelfs op korte termijn te combineren zijn.
En dan maar hopen op een grote opkomst!
Tot die tijd houden we dan als mening van Bathmen aan: 0 % uitbreiding, net als in Diepenveen, met nader, diepgaand en beter onderzoek.  Mijn advies, zonder op locaties en details in te gaan: Begin nou maar eens met een behapbare groei van 10 –20 % en kijk hoe dat uitpakt qua ruimtelijke ordening en sociaal-maatschappelijke gevolgen. Beter ten halve gekeerd, dan ten hele gedwaald.

Cor Hopman.