Blijde verwondering over vondst van heel oude standerdmolen op Bathmense Enk

Foto: Gerard Gervedink Nijhuis.

Door Evert van de Weg

BATHMEN – We dachten eigenlijk met z’n allen de geschiedenis van Bathmen en zeker de grote bouwsels die er ooit hebben gestaan en er soms nog staan, goed te kennen. Sinds 1284, als de parochie Bathmen voor het eerst in een officiële akte wordt genoemd, is er veel aan geschiedenis van Bathmen vastgelegd in allerlei archieven. Sinds 1981 doet de Oudheidkundige Kring Bathmen ook nog eens veel onderzoek naar de geschiedenis van Bathmen in brede zin. Toch was er de afgelopen week een grote en volstrekt onverwachte verrassing.

Al een paar maanden wordt er archeologisch onderzoek op de Bathmense Enk gedaan in verband met de nieuwbouw die daar gaat plaats vinden. Daarbij zijn al eerder sporen van heel oude boerderijen gevonden, maar de afgelopen dagen kwamen bij het graven op een andere plek sporen tevoorschijn, waarvan de harten van de Deventer archeologen steeds sneller gingen kloppen. De Deventer stadsarcheoloog Bart Vermeulen, samen met Gerard Gervedink Nijhuis en ondergetekende op een grote berg zand bij de afgraving geklommen, zegt daarvan: “We zagen een ronde structuur ontstaan met een diameter van ongeveer 25 meter. Binnen in die ronde structuur zagen we een aantal rechthoekige sporen in de vorm van een kruis. Het deed ons al snel denken aan de resten van een oude zogenaamde standerdmolen, die in ook Deventer in de 15e eeuw op de Boreel stond. De molen op de Boreel had een bakstenen onderbouw, maar de molen in Bathmen had duidelijk een houten onderbouw. Daar zagen we dus alleen nog de onmiskenbare sporen in de grond van terug.’’ En inderdaad zie je al van een afstand af opvallende kleurverschillen die zelfs voor een leek op molengebied wijzen op de aanwezigheid ooit van een molen hier. Je ziet de aftekening van een kunstmatig heuveltje en de aftekening van een vierkante constructie die de fundering zal zijn geweest. Bij de molen werden allerlei grote en kleine delen van maalstenen gevonden , gemaakt van zogenaamd blauwsteen, net als allerlei scherven.
Houten molens zijn zeldzaam in Nederland en dat maakt de deze molen in Bathmen met zijn complete plattegrond historisch van groot belang. Nog in 1991 had de Battummer Roel Boonstra voor de Oudheidkundige Kring Bathmen na veel onderzoek een uitgebreid artikel geschreven over de in de historie van in Bathmen bekende molens, maar van deze molen had niemand weet. In de afgelopen dagen kwam Bart Vermeulen na verder onderzoek tot de conclusie dat de gevonden molen terug moet gaan tot zelfs voor het jaar 1433. In dat jaar wordt in de annalen een windmolen in Bathmen genoemd. In een akte van dat jaar laat de Bisschop van Utrecht, toen de baas van grote gebieden over de IJssel, weten dat een windmolen in Bathmen onderdeel is van de bezittingen die Seino van Dorth, de Heer van Huize Dorth, te leen krijgt. Tot dusverre ging men er van uit dat die windmolen dan wel op of rond Oude Molen gestaan zou hebben, waar in elk geval vanaf 1772 melding is van een windmolen. Archeoloog Bart Vermeulen kreeg van Gerard Gervedink Nijhuis, jarenlang voorzitter van de Oudheidkundige Kring en nog zeer actief betreffende de Bathmense geschiedenis nog een belangrijke aanwijzing, waar hij erg blij mee was. Gerard Gervedink Nijhuis: “De plek waar we nu staan heeft al eeuwenlang de Molenakker geheten en niemand wist eigenlijk waar die naam vandaan kwam. Die naam moet dan wel te maken hebben met de molen die hier ooit gestaan heeft.” Voor Bart Vermeulen was dit een verder steuntje in de rug, maar er zal nog heel wat historisch onderzoek gaan volgen. Toch wel uniek dat in Bathmen zo’n bijzondere molen gestaan heeft en dat de restanten zijn blootgelegd! Voor de liefhebbers: in het Groningse vestingsstadje Bourtange (foto onder) staat een prachtige nagebouwde standerdmolen, die lijkt op het exemplaar dat in Bathmen gestaan moet hebben. Het zijn plaatjes van molens……..